Inventive frog

Wecome to my birthday party and have some fun. Approach the door and pull the rope and the door will open.Please.How ingenious is our frog? Cleverly thought out. Wow …You’s inventor.I greet you under my roof.The frog … The frog … Congratulations.

Նախագիծ Հայկական զարդանախշեր

Շնորհիվ մեր  հազարամյակների պատմություն ունեցող մշակույթի առանձնահատկությունների հայկական զարդարվեստը մշտապես եղել է թե հայ, թե օտարազգի մշակութաբանների ուշադրության կենտրոնում: Երբ հայերը կարողանում էին փոքր գրքերի էջերը զարդարել մանրանկարներով, քարի վրա փորագրել ասեղնագործության նման մանրակրկիտ պատկերներ յուրաքանչյուր նախշի մեջ իմաստ ներդնելով, աշխարհի երեսին դեռ շատ ազգեր անգամ գոյություն չունեին: Զարդանախշերի պակաս մեր արվեստը չի ունեցել, և այս ոլորտի հին արմատները միշտ զարմացրել են անգամ ամենափորձառու մասնագետներին: 

Առհասարակ, ամեն ժողովուրդ էլ ստեղծել է իր զարդանախշերը՝ հիմնվելով ավանդույթների, սովորույթների ու դիցաբանության վրա, և հիմա դրանք վերհիշելու ամենատարածված ձևերն են հագուստը, զարդերը և աքսեսուարները: Հայկական զարդանախշերը հատկապես տարազի վրա պատահական տեղերում չեն դրվել, այլ ասենագործվել են այնտեղ, որ հատվածը պետք է պաշտպանեն: Հատկապես ընդգծվում էր օձիքի, կրծքի հատվածը, ձեռքերի ու կողային բացվածքների եզրերն ու քղանցքը: Զարդանախշերի ծագումը գրեթե միշտ եղել է բուսական: Հատուկ նրբությամբ, ոսկեգույն և արծաթագուն թելերով էր ասեղնագործվում հարսանեկան շապիկը: Հատուկ զարդամոտիվներ են օգտագործվել գոգնոցների, անկողնապարկեր, աղաքսակների, խուրջիներ և այլ պարագաների վրա՝ Վանի, Վասպուրականի, Մեծ Հայքի, Արցախի, Զանգեզուրի տարազային համակարգերում: 

Մեզ մոտ մենահայտնի և տարածված զարդանախշերից են խաչի սիմվոլը, հայերեն մեծատառ «Տ»-ն հիշեցնող զարդանախշը, կենաց ծառը (հաճախ ստանում է ծաղկամանի, ուռենու տեսք), վեցանկյուն ռոմբերը, աստղերը (հատկապես վեցանկյուն), թռչնի պատկերները, կեռերը: Գորգ, բազմագույն զարդանախշերով, խավածածկ կամ առանց խավի քառանկյուն գեղարվեստական գործվածք։ Գորգի ամենավաղ նմուշը գտնվել է Ալթայի Պազիրիկ կուրգանում և թվագրվում է Ք.ա. 5-րդ դար։ Մի շարք գիտնականներ գտնում են, որ այն ստեղծվել է Հայկական լեռնաշխարհում։Գորգ բառն առաջին անգամ հիշատակվում է Տավուշի Կապտավանք եկեղեցու պատին եղած արձանագրություններից մեկում (1242-1243 թթ)։ 

Առաջադրանք , 7-րդ դասարան, հոկտեմբերի 4-10-ը

Առաջադրանք 1

ՀԱՅՈՑ ԳՐԵՐԻ ԳՅՈՒՏԸ ԵՎ ԴՊՐՈՑԸ
Մարդը, աշխարհը և մշակույթը
Մարդը և մարդկային հասարակությունն իրենց կյանքը աշխարհում կարգավորելու համար կարիք ունեն կրթության, օրենքների, արվեստի, տնտեսության, քաղաքական կարգերի։ Մարդկանց ստեղծած և իմաստավորած բոլոր նյութական, մտավոր և հոգևոր իրողությունների համախումբը մեկ բառով անվանում ենք մշակույթ։ Նյութական մշակույթի իրողություններ են, օրինակ, աշխատանքային գործիքները, մտավոր մշակույթի իրողությունների օրինակներ են գիտական գիտելիքները, հոգևոր մշակույթի օրինակներ են ընկերասիրությունը, ազնվությունը։ Սակայն հարկ է նշել, որ մշակութային իրողությունները տարբեր պատճառներով կարող են լինել տարբեր որակի, պիտանի կամ անպիտան, լավ կամ վատ, վնասակար կամ կենարար։ Օրինակ՝ աշխատանքային գործիքը կոտրվելով՝ դառնում է անպիտան, թյուր գիտելիքը կարող է վնաս հասցնել որևէ ոլորտի, ասենք՝ տնտեսությանը, անազնիվ միջանձնային հարաբերությունները վատ կանդրադառնան տվյալ մարդկանց, հնարավոր է՝ նաև նրանց մերձավորների վրա։ Պատմությունից մեզ հայտնի են
նաև բազմաթիվ դեպքեր, երբ առանձին մարդիկ կամ ամբողջ հասարակությունը աղավաղել են մշակութային արժեքները՝ կործանարար վնասներ հասցնելով թե՛
իրենց, թե՛ այլոց։ Սակայն, ինչպես նշեցինք, մշակույթը ստեղծվում է մարդու և հասարակության կողմից սեփական կյանքը կարգավորելու նպատակով, իսկ վատ, թյուր, վնասակար բովանդակություն, կառուցվածք, ձև ունեցող մշակութային իրողությունները մարդու և
հասարակության կյանքն առավել բարեկարգ չեն դարձնում։ Ուստի մշակութային արժեք ստեղծելով՝ մարդը և հասարակությունը ձգտում են հնարավորինս կատարելագործել այն։ Մշակութային իրողությունները ստեղծվում են մարդու ֆիզիկական, հոգևոր և մտավոր ուժերի
համատեղ, փոխներգործուն աշխատանքի շնորհիվ։
Կախված այն հանգամանքից, թե նշված զորություններից որն է առավել էական տվյալ մշակութային իրողության՝ որպես այդպիսին կայացման համար, մշակութային իրողությունները բաժանում են՝ հոգեկերտ,
մտակերտ և ձեռակերտ խմբերի։ Օրինակ՝ աշխատանքային գործիքները՝ ձեռակերտ, ընկերասիրության դրսևորումները՝ հոգեկերտ, իսկ երկրաչափական թեորեմները՝ մտակերտ մշակութային իրողություններ են։
Մարդկությունը, այդ թվում և հայ ժողովուրդը, ստեղծել է բազմաթիվ մշակութային արժեքներ, որոնց շնորհիվ զարգացել և այժմ էլ զարգանալու հնարավորություն ունի յուրաքանչյուր հասարակություն, յուրաքանչյուր մարդ։ Հարկավոր է պարզապես ճանաչել և կրթվել դրանցով։ Մշակութային այն իրողությունները, որոնք ունեն այդպիսի արժեք, անվանում են համամարդկային։
Այս թեմայի շրջանակներում կծանոթանանք
V-IX դարերի հայոց մշակույթի մի շարք իրողությունների,կփորձենք ճանաչել դրանց յուրահատկությունը, բացահայտել համամարդկային նշանակությունը։
Ոսկեդարի հոգևոր նշանակությունը
301 թ. Հայաստանում քրիստոնեության պետական կրոն հռչակվելուց հետո ավելի մեծ թափով շարունակվեց ժողովրդի շրջանում քրիստոնեության
քարոզչությունը, որ դեռևս առաջին դարում սկսել էին Ս. Թադեոսը և Ս. Բարդուղիմեոսը։ Ժողովրդի շրջանում քրիստոնեության տարածման գործը հեշտ չէր մի շարք պատճառներով: Գլխավոր դժվարություններից էր այն,
որ չկային հայոց լեզվի համար ստեղծված տառեր, գրային համակարգ։ Աստվածաշունչը, I-III դարերում եկեղեցու հայրերի կողմից ստեղծված գրականությունը թե՛ քարոզիչներին, թե՛ ժողովրդին հասնում էին հունարեն և ասորերեն։ Եթե անգամ քարոզիչների մի մասը կարողանում էր հասկանալ սուրբ գրվածքների բովանդակությունը, գավառներում ժողովրդի բացարձակ
մեծամասնությունը չէր հասկանում դրանց իմաստը, և հավատքը չէր ամրապնդվում նրանց մեջ։ Այս խնդիրը լուծվեց Ոսկեդարի գրավոր մշակույթի միջոցով։
Հայոց մշակույթի պատմության մեջ V դարը անվանում ենք նաև Ոսկեդար։ Ոսկեդարը հնարավոր դարձավ Մեսրոպ Մաշտոցի շնորհիվ։ Հենց նա նախաձեռնեց հայոց տառերի ստեղծման գործը և հաջողեց՝ հաջորդ սերունդներին հնարավորություն տալով ունենալու սեփական լեզվով գիր ու գրականություն։ Իր գործունեությունը սկսելով որպես զինվորական՝ Մեսրոպ Մաշտոցը հետագայում եղել է գրագիր, իսկ ապա` մոտ 395-396 թթ., դարձել հոգևորական։

Ծանոթացեք մեջբերված հատվածին՝ զուգահեռ
աշխատելով բերված պնդումների և հարցերի հետ։
Մեջբերված տեքստում ներկայացված է հոգևորական դառնալուց հետո Մեսրոպ Մաշտոցի և իր քարոզիչ-հավատացյալների գործունեության մի դրվագ։
Երանելին այնուհետև իր հավատացյալներին առավ,
գնաց իջավ Գողթնի անկարգ ու անխնամ թողած տեղերը։
Նրա առաջ դուրս եկավ նաև Գողթնի իշխանը, մի աստվածավախ և աստվածասեր մարդ, որի անունը Շաբիթ էր և հյուրամեծար հյուրընկալ լինելով՝ բարեպաշտությամբ սպասավորում էր Քրիստոսի հավատքի աշակերտների
կարգի համաձայն։ Իսկ երանելին իսկույն իր ավետարանական արվեստը բանեցնելով՝ իշխանի հավատարիմ օգնությամբ սկսեց քարոզել գավառում:
Բայց քանի որ հայոց լեզուն իր գրերը չուներ, աշակերտները մեծ դժվարություններ էին կրում ճշմարտության ավանդները յուրացնելիս։ Դրա համար երանելի վարդապետը, տարակուսելով իր առաքելության մեջ, ամենակարող Աստծուն ապավինեց, որ նա հայոց լեզվի գրեր
հայտնագործի, և գրեր ունենալով էլ թերությունը առավելության վերածվի։
Կորյուն, Վարք Մաշտոցի
1. Ուշադրությո՛ւն դարձրու տեքստի սկզբին։ Ի՞նչ
նկատի ունի Կորյուն պատմիչը՝ ասելով «Գողթնի
անկարգ ու անխնամ թողնված տեղեր»։

Գողթնին անկարգ և անխնամ թողնված քաղաք է:

2.Տեքստում Կորյուն պատմիչը նշում է Գողթն գավառի իշխան Շաբիթի օգնության մասին։ Ինչո՞վ կամ ինչպե՞ս կարող էր նա օգնություն ցույց տալ Մեսրոպ Մաշտոցին։

Շաբիթ հյուրամեծար հյուրընկալ լինելով՝ բարեպաշտությամբ սպասավորում էր Քրիստոսին:

3.Փորձեք բացատրել, թե ինչ դժվարությունների կարող էին հանդիպել աշակերտները, ինչի մասին նշված է երկրորդ տեքստում։

Աշակերտները դժվարանում էին ճշմարտության ավանդները յուրացնելիս քանի որ այդ ժամանակ Հայոց լեզուն չուներ իր գրերը:
4. Մեկնաբանեք «թերությունը առավելության վերածվի» արտահայտությունը։

Առաջադրանք 2

Սահակ-Մեսրոպյան ազգապահպան գործիմեկնարկը
Համոզվելով, որ սուրբ գրվածքների հայերեն թարգմանության, սեփական գրով հոգևոր գրականության գոյության պարագայում քրիստոնեական արժեքների սերմանումը հայոց մեջ առավել դյուրին կլինի և կհաջողի նաև հետագա բոլոր սերունդների համար,Մեսրոպ Մաշտոցը Գողթնից վերադառնում է մայրաքաղաք Վաղարշապատ։ Այստեղ նա որոշում է ներկայանալ կաթողիկոս Սահակ Պարթևին և տեղեկացնել հայոց գրեր ստեղծելու, սուրբ գրվածքների և Աստվածաշնչի թարգմանության գործ սկսելու, դպրոցներ հիմնելու իր փափագի և մտադրության մասին։ Քանի որ առանց պետական-եկեղեցական աջակցության շատ դժվար կլիներ սկսել այդ գործերը, նա մեծ հույս ուներ,
որ կաթողիկոսը կաջակցի իրեն։ Սահակ Պարթևը ոչ միայն շատ է ուրախանում՝ լսելով Մեսրոպ Մաշտոցի մտադրության մասին, այլև խոստանում է աջակցել նրան ամեն կերպ՝ ասելով, որ ինքն էլ է մտահոգ սեփական գիր ունենալու ազգային կարիքով։ Կաթողիկոսը Մեսրոպ Մաշտոցի և նրա գաղափարի մասին
տեղեկացնում է նաև արքային՝ Վռամշապուհին։ Բնականաբար, Մաշտոցը շատ է ոգևորվում նման ընդունելությունից։ Սահակ Պարթևը Վաղարշապատում
կազմակերպում է մեծ ժողով, որին մասնակցում էին երկրի եպիսկոպոսներն ու վարդապետները, ինչպես նաև Վռամշապուհ թագավորն ու Մեսրոպ Մաշտոցը։
Այստեղ քննարկվում է հայոց ինքնուրույն գրային համակարգի՝ այբուբենի ստեղծման հարցը։ Ժողովի ընթացքում հայտնի է դառնում, որ Միջագետքի ասորի եպիսկոպոս Դանիելի մոտ կան հայոց լեզվի նշանագրեր։ Վռամշապուհ արքան հրամայում է անմիջապես գնալ և, ուսանելով այդ գրային համակարգը,
նշանագրերը բերել իր մոտ։ Մինչ այդ Մեսրոպ Մաշտոցին շնորհվում է վարդապետի աստիճան։ Շուտով նշանագրերը բերվում են Վաղարշապատ, և Մեսրոպ Մաշտոցն ու Սահակ Պարթևը սկսում են այդ գրային համակարգն ուսուցանել մանուկներին ու պատանիներին։ Որոշ ժամանակ անց, նրանք հայտնաբերում են, որ այդ գրային համակարգը մասամբ է համապատասխանում հայոց լեզվի հնչյունային և վանկային
համակարգի առանձնահատկություններին։ Որոշվում
է դադարեցնել այդ գրային համակարգի ուսուցումը և
փորձել ստեղծել նորը, որն ամբողջովին կհամապատասխանի հայոց լեզվին։ Սակայն, մինչ նոր այբուբեն ստեղծելու գաղափարի ամրապնդումը, Մեսրոպ
Մաշտոցը որոշում է իր մի խումբ աշակերտների հետ
անձամբ գնալ Դանիել եպիսկոպոսի մոտ։ Նա մտածում է՝ հնարավոր է՝ կան այս գրային համակարգին վերաբերող գիտելիքներ, որոնք իրենք չգիտեն, և այդ
պատճառով է, որ կարծում են, թե այդ այբուբենը թերի
է։ Այն գիտելիքները, որ նրան փոխանցում է Դանիել եպիսկոպոսը, նոր չէին, ուստի Մաշտոցը համոզվում է, որ այբուբենը հայոց լեզվին համապատասխանելու առումով իրոք թերի է։ Այսպիսով, Մեսրոպ Մաշտոցը վերջնականապես համոզվում է, որ հարկավոր է ստեղծել նոր
գրային համակարգ՝ այբուբեն, հայոց լեզվի համար։
Այս նպատակի իրագործման համար նա հանդիպում
է գրային համակարգերի գիտակների հետ, փորձում
նրանց օգնությամբ ստեղծել հայերեն գրեր։ Մասնավորապես, Դանիելին հանդիպելուց հետո նա իր հետ
մեկնած աշակերտներին բաժանում է երկու խմբի, մի
խմբին տալիս է հունական կրթության, մյուս խմբին՝
ասորական: Տեղեկանալով, որ Եդեսիա քաղաքում
Պլատոն անունով մի հեթանոս գիտակ կա, որը կարող
է օգնել իրեն, Մաշտոցը շատ է ուրախանում և որոշում է մեկնել Եդեսիա՝ հանդիպելու Պլատոնին։ Ներկայանալով Պլատոնին՝ Մաշտոցը պատմում է նրան
իր մտադրության և փափագի մասին՝ հայցելով նրա
օգնությունը։ Պլատոնը փորձում է օգնել Մաշտոցին՝
ստեղծելու հայերենի այբուբեն, սակայն էական ոչինչ
անել չի հաջողվում: Փորձելով որևէ կերպ օգտակար
լինել Մաշտոցին՝ Պլատոնը նրան տեղեկացնում է մեկ
այլ գիտակի՝ Եպիփանոսի մասին։ Մաշտոցը, Եպիփանոսին ուղղված նամակը ձեռքին, մեկնում է Փյունիկիա, որպեսզի հանդիպի նրան։ Հասնելով Փյունիկիա՝
Մաշտոցը մեծ ցավով տեղեկանում է, որ շատ կարճ
ժամանակ առաջ Եպիփանոսը վախճանվել է։ Այստեղ
Մաշտոցին հայտնում են Սամոսատ քաղաքում ապրող՝
Եպիփանոսի աշակերտ Հռոփանոս անունով գիտակի
մասին, ենթադրելով, թե նա կարող է օգնել այբուբեն
ստեղծել: Մեսրոպ Մաշտոցը գնում է Սամոսատ, հանդիպում Հռոփանոսին, սակայն վերջինս նույնպես չի կարողանում օգնել վարդապետին։
Այսպիսով, Մեսրոպ Մաշտոցի այս ջանքերը, պրպտում ները ցանկալի
արդյունք չեն տալիս, և նա հույսը դնում է հոգևոր ուժի կենտրոնացման, մտքի
զորեղացման վրա։ Մաշտոցը որպես ջերմեռանդ քրիստոնյա՝ հույս ուներ աստվածային զորության շնորհիվ ստեղծել
հայոց գրերը՝ այբուբենը, քանի որ համոզվել էր, որ այդ գործը բավական բարդ է
և դժվար իրագործելի։ Հայոց լեզուն, որ
այսօր էլ աշխարհի հնագույն լեզուներից
է, այդ ժամանակ (V դարում) արդեն ճոխ հնչյունային համակարգով և մեծ բառապաշարով լեզու էր, ուստի դրան համապատասխանող տառեր, գրային համակարգ ստեղծելու գործը, որքան կարևոր, նույնքան էլ
դժվար գործ էր։
Մարդու համար մեծագույն ուրախություն է
սեփական արդար ջանքերի պտուղները քաղելը:


Ինչպես երևում է մեջբերված հատվածից, Մեսրոպ
Մաշտոցն իր ունեցած անհաջողություններից հետո
ոչ թե հուսահատվեց կամ հիասթափվեց իր մտադրությունից, այլ որպես ջերմեռանդ քրիստոնյա՝ էլ ավելի մեծ հավատով լցվեց սեփական երազանքի
իրականացման նկատմամբ։

34
Որոշ ժամանակ անց՝ 405 թ., Մեսրոպ Մաշտոցը
կարողանում է ստեղծել հայոց գրերը։ Ահա թե ինչպես է այդ իրադարձությունը ներկայացնում Մովսես Խորենացին. «Եվ տեսնում է ոչ երազ քնի մեջ, ոչ
տեսիլք արթնության մեջ, այլ սրտի գործարանում նրա
հոգու աչքերին երևում է աջ ձեռքի թաթ` քարի վրա
գրելիս, այնպես, որ քարը գծերի հետքը պահում էր,
ինչպես ձյան վրա: Եվ ոչ միայն երևաց, այլև բոլոր գրերի հանգամանքները նրա մտքում հավաքվեցին ինչպես մի ամանում: Եվ աղոթքից վեր կենալով ստեղծեց
մեր նշանագրերը…»։ Այնուհետև հունական գրի մեծ
գիտակ Հռոփանոսի հետ համակարգելով և ձևավորելով այբուբենը՝ Մեսրոպ Մաշտոցը շարժվում է դեպի
Վաղարշապատ։ Բնականաբար, նա մեծագույն բերկրանք էր զգում, քանի որ քաղել էր իր արդար ջանքերի
պտուղները՝ կարողացել էր իրականացնել իր մտադրությունը՝ ստեղծելով հայոց գրային համակարգը։
Մեծագույն ուրախությամբ էին լցվել նաև կաթողիկոս Սահակ Պարթևի, Վռամշապուհ արքայի, բազում
նախարարների և բազմաթիվ այլ մարդկանց սրտերը։
Հենց վերջիններս էլ ընդառաջ դուրս եկան և, ջերմորեն դիմավորելով Մաշտոցին և իր աշակերտներին,
նրանց ուղեկցեցին դեպի քաղաք։
Գրերի ստեղծումից հետո Մեսրոպ Մաշտոցն իր
աշակերտների հետ սկսում է Աստվածաշնչի թարգմանությունը։ Աստվածաշնչի թարգմանությունն այնքան
հաջող է լինում, որ պատմիչների կողմից անվանվում
է «Թարգմանությունների թագուհի»։ Մեսրոպ Մաշտոցն ու Սահակ Պարթևը, բացի նրանից, որ բազմաթիվ մատյաններ են թարգմանում իրենց աշակերտների
հետ, նաև իրենք են գրում մի շարք հոգևոր ճառեր,
աղոթքներ, սաղմոսներ։ Այսպիսով, Մեսրոպ Մաշտոցի
շնորհիվ լրումի բերվեց մեր ազգային կարիքներից
մեկը՝ սեփական լեզվին կատարելապես համապատասխանող գրային համակարգի և հոգևոր գրականության ստեղծումը։ Հայ ժողովրդի հետագա պատմության ընթացքում ստեղծվեցին հայատառ բազում
հանճարեղ գրական ստեղծագործություններ, որոնք
թարգմանվեցին աշխարհի մի շարք լեզուներով՝ հարստացնելով համաշխարհային մշակույթը;

1.Ծանոթացեք մեջբերված հատվածին՝ զուգահեռ
աշխատելով բերված պնդումների և հարցերի հետ։
Մեջբերված տեքստում ներկայացված է Մեսրոպ
Մաշտոցի տրամադրվածությունը գրերի ստեղծումից
առաջ։
Եվ, երբ մարդկային հնարավորության նկատմամբ
հույսն իսպառ սպառվեց, նա թողեց բոլոր ջանքերը և
ամբողջ սրտով դիմեց Աստծուն, ապավինեց մշտապես
հաղթողին՝ ակնկալելով, որ իր փափագն իրականանա ոչ
թե մարդու ջանքով, այլ նրա առատ պարգևներով։
Միքայել Չամչյան, Հայոց պատմություն, Ա հատոր

2.Փորձի՛ր մեջբերվածտեքստում գտնել արված պնդումը հաստատող
տողերը։
Մեսրոպ Մաշտոցի վարքի պատմությունը հեղինակած նրա աշակերտ Կորյուն պատմիչը հաղորդում է,որ այս որոշումը կայացնելուց հետո՝ զուտ մարդկային
ջանքից հրաժարվելուց հետո, Մեսրոպ Մաշտոցը որոշ ժամանակով հեռանում է դեպի լեռներն ու քարանձավները, օրերն անց է կացնում ճգնակեցությամբ, մշտական աղոթքներով։
Ճգնակեցություն -մենակեցություն։ Հասարակությունից առանձնացած որոշակի
ապրելակերպ,որի նպատակն է հասնել բարոյական կատարելության և Աստծու
հետ հաղորդակցության: