Осень

Осень – «Унылая пора…», любимое время года поэтов, философов, романтиков и меланхоликов. Все меняется, как только наступает осень. Начинаются уроки, погода становится холоднее, и начинают дожди. Есть красивые вещи осенью, например, цвета листьев, которые украшвют вид города и красиво спускаются с деревьев․ Есть люди, которые любят дождливую погоду и любят осень․ Но я не очень люблю осень, потому что не люблю когда мне холодно и когда начинается дождь, мое настроение сразу падает. И больше всего я люблю лето, потому что погода теплая.

Տնային աշխատանք

1. Տրված գոյականներից նորերը կազմի՛ր` ուհի, ստան, ոց, ություն ածանցներով:

Հայ, դպիր, այգի, հնոց, բույր, ծառ, բժիշկ, պարսիկ:

Հայ – Հայաստան, հայուհի, հայություն
Դպիր – դպրոց, դպրություն
Այգի – այգաստան
Հնոց – հնություն
Բույր – բուրաստան
Ծառ – ծառաստան
Բժիշկ – բժշկուհի, բժշկություն
Պարսիկ – Պարսկաստան, պարսկուհի

2. Տրված գոյականները չորս խմբի բաժանի՛ր ըստ կազմության:

Մայրցամաք, գոյություն, գետին, ողբերգություն, գազան, նախաճաշ, ցնցում, արտասահման, ճամփա, ուժ, զոհ, նավ, նավահանգիստ, նավակ, հայրենիք, վերադարձ, մայրաքաղաք, օտարամոլություն:

Պարզ բառեր – գազան, ուժ, զոհ, նավ, ճամփա
Բարդ բառեր – մայրացամաք, նախաճաշ, արտասահման, նավահանգիստ, մայրաքաղաք, վերադարձ
Ածանցավոր – գոյություն, գետին, ցնցում, նավակ, հայրենիք
Բարդ ածանցավոր – ողբերգություն, օտաևամոլություն

3. Տրված բայերից  ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր և ածանցներն ընդգծի՛ր:

Նկարել – նկարչություն, նկարչական, նկարիչ
Գրել – գրություն
Զարթնել – զարթուցիչ
Թափել – թափել
Ուսուցանել – ուսուցում
Քերել – քերիչ
Վարել – վարիչ, վարում
Հաճախել – հաճախակի
Բախել – բախում
Հնչել – հնչյուն
Վազել – վազող
Հանել – հանող
Շարժել – շարժում
Մոտենալ – մոտեցում
Կոշտանալ – կոշտանալ։

4.Տրված ձայնարկություններից ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր: Ի՞նչ անուն կտաս այս և նախորդ վարժության մեջ ընդգծված ածանցներին:

Շրը՛խկ – Շրըխկոց
թը՜շշ – թըշշոց
թրը՛մփ – թրըմփոց
թը՛խկ – թրխկոց
դը՜զզ – դըզզոց
մը՜ռռ – մըռռոց:

5. Տրված գոյականակերտ ածանցներից յուրաքանչյուրով երկու գոյական կազմի՛ր և գրի՛ր, թե ո՛ր բառերից կազմեցիր:

դնել (դիր) – դրածո, պարսավել – պարսավանք:

Անք, ցի, ածո, ք, ուկ, իք, իչ, ու, ան, իկ, պան, ստան, ուհի: 

Անք – հարգանք
Ցի – Սիսիանցի, Աբարանցի
Ածո – պահածո, դրածո
Ք – պարտք
Ուկ – արջուկ
Իք – օծանելիք
Իչ – զարթուցիչ, քերիչ
Ու – օդաչու
Ան – անտառ
Իկ – փոթորիկ
Պան – մարդասպան
Ստան – Հայաստան, Ռուսաստան
Ուհի – հայուհի, գեղեցկուհի, պարսկուհի

Մեկ տարրի պատմություն

Տիտան, քիմիական նշանը՝ Ti, պարբերական համակարգի 4 պարբերության 4 խմբի տարր, կարգահամարը՝ 22, ատոմական զանգվածը՝ 47,90։ d-տարր է, ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 3s2Зр63d24s2։ К և L թաղանթները լրացված են։

Պատմություն Մաքուր, անխառնուրդ տիտան հաջողվել է ստանալ նրա միացությունների հայտնագործումից միայն 100 տարի հետո։ 18-րդ դարի վերջին, միմյանցից անկախ, տիտանի օքսիդ ստացել են անգլիացի գիտնական Վ. Գրեգորը (1790 թվականին) և գերմանացի քիմիկոս Մ. Կլապրոտը (1795 թվականին)։ 1825 թվականին շվեդ քիմիկոս և հանքաբան Հ. Բերցելիուսին հաջողվել է ստանալ մետաղական տիտան։ 1925 թվականին ստացել են մաքուր տիտան՝ տիտանի յոդիդի տաքացմամբ (նիդերլանդացի քիմիկոսներ Ա․ վան Արկել և Հ․ դի Բուր)։ Տիտանի պարունակությունը երկրակեղևում 0,57% է (տարածվածությամբ 9-րդ տարրն է)։ Ամերիկացի քիմիկոս Մ․ Հանտերը (1910) ստացավ մաքուր (99 %) տիտան, որը պլաստիկ է միայն բարձր ջերմաստիճաններում։

Տիտանը բաց մոխրագույն, արծաթափայլ մետաղ է։ Երկրի ընդերքում կա տիտանի 67 տեսակի հանքաքար։ Բնության մեջ հանդիպում է միացությունների ձևով, որոնցից կարևոր են ռուտիլը (տիտանի օքսիդ), իլմենիտը, պերովսկիտը և տիտանիտը։ Տիտանը կազմում է երկրակեղևի զանգվածի 0,57 %-ը (տարածվածությամբ 9-րդ տարրն է)։ Հայտնի են տիտանի 67 միներալները, որոնցից կարևոր են՝ ռուտիլը՝ TiO2, իլմենիտը՝ FeTiO3, պերովսկիտը՝ СаTiO3։ Տիտանը երկրի վրա դանդաղ տեղաշարժվող տարր է։ Մշտապես առկա է բուսական և կենդանական հյուսվածքներում․ բույսերում՝ 10−4%, կենդանիների օրգանիզմում մինչև 2-20•10−3 %։ Մարդն օրական ընդունում է 0,85 մգ տիտան, որն արտազատվում է մեզի և կղանքի հետ։