Ստեղծագործական բազմոց․ Մինաս Ավետիսյան 🖼️

Մասնակիցներ՝ Լինա Մկրտչյան, Էլեն Ավետիսյան, Մայա Խաչատրյան

Մետալուրգիան ՀՀ-ում

Մետալուրգիան Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության հնագույն և առաջատար ճյուղերից է։ Հայտնի է, որ մետաղի ստացումն անցնում է տեխնոլոգիական մի քանի փուլ՝ սկսած հանքանյութի հանույթից, հարստացումից մինչև մետաղի ձուլումը և գլանվածքի ստացումը։ ՀՀ մետալուրգիական համալիրը բաղկացած է մի քանի ճյուղերից՝ պղնձի, մոլիբդենի, բազմամետաղների և ոսկու։ Մետաղաձուլությունը ՀՀ տնտեսության գերակա ուղղություններից է։ Մեր երկիրն ունի բավարար պայմաններ՝ բարձր արդյունավետ բնապահպանական առումով մաքուր մետալուրգիական բազմաճյուղ արդյունաբերություն զարգացնելու համար։ Այն ամբողջությամբ պետք է հենվի սեփական հանքավայրերի, ինչպես նաև լեռնահանքային արդյունաբերության կուտակած թափոնների օգտագործման վրա։ Սակայն ՀՀ-ում լեռնահանքային արդյունաբերության զարգացման ուղությունները պետք է բացառապես հիմնվեն էկոլոգիական գերծոնների առաջնահերթ հաշվառման վրա։

Գունավոր մետալուրգիան ծանր արդյունաբերության ճյուղ է։ Ընդգրկում է հանքավայրի հետազոտումը, հանքանյութի արդյունահանումը և հարստացումը, գունավոր, հազվագյուտ, թանկարժեք մետաղների և նրանց համաձուլվածքների արտադրությունն ու առաջնային մշակումը, ինչպես նաև բնական ալմաստի հանույթը և արհեստական ալմաստների արտադրությունը։ Զբաղվում է նաև երկրորդային մետալուրգիական հումքի վերամշակմամբ, մետաղների մաքրմամբ, տարբեր մետաղափոշիների, ձուլվածքների, մաքուր-գերմաքուր, ծանր, թեթև, ազնիվ, հազվագյուտ, ցրված, ռադիոակտիվ մետաղների, նրանց աղերի, միացությունների, ուղեկցող քիմիական արտադրանքների, Էլեկտրոդային և խարամասիտալային իրերի, կիսահաղորդիչների և այլ նյութերի արտադրությամբ։

ՀՀ վառելիքաէներգետիկ համալիր

Վառելիքաէներգետիկ համալիրն այն հիմքն է, որի վրա ներկայումս զարգանում է յուրաքանչյուր երկրի տնտեսությունը։ Այն ապահովում է տնտեսության բոլոր ճյուղերի և բնակչության ՝ վառելիքի ու էլեկտրաէներգիայի պահանջարկը։ Այդ համալիրն է, որ վառելիքի տարբեր տեսակների այրումից (ածուխ, նավթ, բնական գազ) կուտակված էներգիան, գետերի և քամու մեխանիկական էներգիան, Երկրի ընդերքի և Արևի ջերմային էներգիան հատուկ կառուցված կայաններում փոխարկում է էլեկտրակամ էներգիայի և էլեկտրահաղորդման գծերով փոխանցում սպառողին։

Մեր հանրապետության տարածքում առայժմ հանքային վառելիքի նշանակալից արդյունաբերական պաշարներ հայտնաբերված չեն։ Իսկ հայտնաբերված ՝ ածխի (Իջևան) և տորֆի (Վարդենիս) պաշարներն աննշան են և ունեն տեղական նշանակություն։ Վառելիքը գրեթե ամբողջությամբ ներմուծվում է դրսից։ Բնական գազ ստացվում է Ռուսաստանից և Իրանից եկող գազամուղներով, նավթ, նավթամթերքներ և քարածուխ ՝ երկաթուղային տրանսպորտով։ Մեր երկիրը լավ ապահովված է ջրաէներգետիկ ռեսուրսներով, որոնց յուրացումը սկսվել է միջխորհրդային տարիներին։ Առաջին ջրաէլեկտրակայանը կառուցվել է 1903թ. Կապանի մոտակայքում ՝ Ողջի գետի հովտում։ Հայաստանի Հանրապետության վառելիքային հաշվեկշռում ամենամեծ բաժինն ունի գազը։ Գազը Հայաստան է մուտք գործել 1960թ.: Սա հնարավորություն տվեց 1963թ. Երևանում կառուցել առաջին ջերմաէլեկտրակայանը։ Մինչ այդ Հայաստանը ջրաէներգետիկ երկիր էր, քանի որ ամբողջ էլեկտրաէներգիան ստացվում էր ջրէկ-ներում։ Ներկա պահին Ադրբեջանի տարածքով Հայաստան եկող գազամուղը չի գործում։ Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է գազամուղների ներքին ցանցը, որն ընդգրկում է բոլոր խոշոր քաղաքները և դրանց բնակավայրերը։ Հայաստան ներկրվող գազի հիմնական մասը ջերմային էլեկտրակայաններում փոխարկվում է էլեկտրաէներգիայի։ ՀՀ էլեկտրատնտեսությունը հանրապետական միասնական էներգահամակարգ է, որը բարդ համակարգ է։ Դրա մեջ մտնում են էլեկտրակայանները:

Էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը ոչ միայն բավարարում է հանրապետության ներքին պահանջներն, այլ հնարավորություն է տալիս արտահանել։

Էլեկտրակայաններն բաշխվում են հետևյալ կերպ.

• Ջրային — 30-ից ավել կայան (գումարային հզորությունը 1,19մլն կՎտ)
• Ջերմային — 3 կայան (գումարային հզորությունը 1,91 մլն կՎտ)
• Ատոմային — 1 կայան (հզորությունը ՝ 0,82 մլն կՎտ), բաղկացած է երկու բլոկից (ներկա պահին գործում է մեկը ՝ 0,41 մլն կՎտ հզորությամբ)։
• Հողմնային — հզորությունը 4000 կՎտ է։

Էլեկտրակայանի արտադրված էլեկտրաէներգիայի քանակը կախված է ոչ միայն հզորությունից, այլև նրանից, թե էլեկտրակայանը տարվա ընթացքում քանի ժամ է աշխատում լրիվ հզորությամբ, այսինքն ՝ այդ քանակը հավասար է տեղակայված հզորության և աշխատած ժամերի արտադրյալին։

Այժմ ՀՀ էլեկտրաէներգիայի արտադրության կառուցվածքում առաջատարը ջերմային էներգետիկան է շուրջ 42%-ով, իսկ ջրային էներգետիկան միակն է, որ կախված բէ ներմուծվող էներգակիրներից և կարող է աշխատել նույնիսկ տրանսպորտի շրջափակման պայմաններում։ Ճանապարհորդելիս մարդիկ իրենց բնակավայրի հարևանությամբ տեսնում են երկաթյա սյուներով «քայլող» մետաղյա լարերի։ Դրանք երկրի տնտեսության «արյունատար անոթներն» են, որոնցով էլեկտրաէներգիան արտադրության վայրից հաղորդվում է սպառողին։ ՀՀ-ում ամենաերկար ու հզորը Հրազդան-Սևանի ավազանից ՝ Զանգեզուր ՝ 220հազ. վոլտ լարման էլեկտրահաղորդման գիծն է։ Դրանից ճյուղավորվում են 110հազ. և 35հազ. վոլտ լարման գծեր, որոնք էլ իրենց հերթին սկիզբ են տալիս բաշխիչ ցանցը կազմող ցածր լարման գծերին ու էլեկտրաէներգիան հասցնում են բոլոր քաղաքներն ու գյուղերը։

Նմանության կիրառություններ

Դասարանական առաջադրանքներ՝ 224; 226-ա,գ; 228-ա,գ; 232

Առաջադրանք 224.
Քանի որ AE‖DE => ∠BAD=∠EDA => ∠AE=ED
ΔACD∼ΔDEC [∠A=∠E, ∠C=∠C, ∠B=∠CDE]
AB/DE=AC/EC
15/x=10/10-x
15(10-x)=10x
150-15x=10x
25x=150
x=6
Պատ.՝ AE=DE=6 (սմ), EC=10-6=4 (սմ):

Առաջադրանք 226.
ա) AB=AD-BD=22-8=14(սմ)
AB/BD=AC/CE
14/8=AC/10
AC=14·10/8=17,5(սմ)
Պատ.՝ 17,5 սմ:

գ) ΔABC∼ΔADE =>
AD/AB=DE/BC
3x/2x=12/BC=1,5
BC=12/1,5=8
Պատ.՝ 1,5 սմ, 8 սմ:

Ստեղծագործական բազմոց․ Վարդգես Սուրենյաց 💕

Մասնակիցներ՝ Էլեն Ավետիսյան, Լինա մկրտչյան

Ստեղծագործական բազմոց․ Արշիլ Գորկի ❣️

Մասնակիցներ՝ Էլեն Ավետիսյան, Լինա Մկրտչյան

Հարցարան 4

Նմանության կիրառություններ

Դասարանական առաջադրանքներ՝ 217; 218; 220; 222-ա,գ

Առաջադրանք 217.
ա. AD / AB = DC / BC
X = 7,5 × 9 : 4,5 = 15սմ
AB = 15:

բ. ∠BDC = ∠C
DC = AD / AB = DC / BC
DC = 20 × 16 / 30 = 32 / 3 = 2 / 3:

Առաջադրանք 218.
AB = 14սմ
BC = 20սմ
AC = 21սմ
x / 14 = 20 – x / 21
21x = (20 – x) × 14
x = 8
DC = 20 – 8 = 12

Մենդելի 2-րդ օրենքը: Ոչ լրիվ դոմինանտություն: Գամետների մաքրության վարկած

Մենդելի երկրորդ օրենքը

Հիբիդների առաջին սերնդում ռեցսիվ հատկանիշը չի դրսևորվում, այն ի հայտ է գալիս երկրորդ սերնդում և կազմում սերնդի առանձնյակների մոտ 25%-ը: Այս օրինաչափությունն իր արտացոլումն է գտել Մենդելի երկրորդ օերնքում, որն ստացել է <<ճեղքավորման օրենք>> անունը: Այն պնդում է, որ առաջին սերնդի հիբիդները հետագա բազմացման արդյունքում տալիս են ճեղքավորում, նրանց սերնդում նորից հայտնվում են ռեցեսիվ հատկանիշներով առանձնյակներ: Դժվար չէ համոզվել, որ երկրորդ սերնդում դիտվող ճեղքավորումը ըստ ֆենոտիպի 3:1 է, իսկ ըստ գենտիպի ` 1:2:1:

Ոչ լրիվ դոմինանտություն

Դոմինանտը ունի նաև հակադիր ձև, որի մասին ասվում է, որ այն գտնվում է ոչ լրիվ դոմինատության վիճակում։ Երբ խաչասերում են անդալուզիական հավերի սև և սպիտակ մաքուր գծերը, հիբրիդների առաջին սերնդում ծնվում են մոխրագույն գունավորմամբ ճտեր։

Ասյպիսով ոչ լրիվ դոմինանտության ժամանակ հիբրիդների առաջին սերնդում ստացվում են միջանկյալ հատկանիշներով առանձնյակներ։

Բացի կամայական պայմաններից, դոմինանտը ունի նաև բնույթ, որը կախված է հատկանիշի ուսումնասիրման մակարդակից։ Ըստ Մենդելի դրույթների, դոմինանտությունը կարող է կախված լինել միջավայրի պայմաններից։

Օրինակ՝ AS և SS գենոտիպով մարդիկ օժտված են համարյա նույն դիմացկունությամբ մալարիայի նկատմամբ, իսկ AA գենոտիպով մարդիկ ավելի խոցելի են այդ հիվանդության նկատմամբ։ Այն էրիթրոցիտները, որոնք ունեն AS գեները միասին պարունակում են բետա-գլոբինային շղթաների երկու ձևերը միաժամանակ (նորմալ A և մուտանտ S), այսինքն նկատվում է կոդոմինանտություն։

Գամետների մաքրության վարկածը

Մենդելը ենթադրում էր, որ հիբրիդների առաջացման ժամանակ ժառանգական գործոնները չեն խառնվում, այլ մնում են անփոփոխ։ F₁ հիբրիդի մարմնում հակադիր հատկանիշներով տարբերվող ծնողական ձևերի խաչասերման արդյունքում առկա են լինում երկու գործոններն էլ՝ թե՛ դոմինանտ, թե՛ ռեցեսիվ։ Որպես գերակշռող հատկանիշ՝ դրսեվորվում է դոմինանտ ժառանգական գործոնը, իսկ ռեցեսիվը ճնշվում է։ Ներկայումս քաջ հայտնի է, որ սերունդների միջև կապն իրականանում է սեռական բջիջների՝ գամետների միջոցով, և, որ գամետները կրում են ժառանգական նյութական գործոններ՝ գեներ, որոնք որոշում են այս կամ այն հատկանիշի զարգացումը։ Յուրաքանչյուր գամետ պարունակում է զույգ ավելային գեներից միայն մեկը։ Բեղմնավորման ժամանակ գամետները միահյուսվում են, և եթե դրանցից յուրաքանչյուրը պարունակում էր միայն A դոմինանտ, իսկ մյուսը՝ a ռեցեսիվ ալելը, ապա առաջացած օրգանիզմում ֆենոտիպորեն կդրսևորվի դոմինանտ հատկանիշը։ Իսկ եթե երկու գամետներն էլ պարունակում են a ռեցեսիվ ալելը, ապա առաջացած օրգանիզմում ֆենոտիպորեն կդրսևորվի ռեցեսիվ հատկանիշը։ Հետևաբար, երկրորդ F₂ սերնդում ծնողներից մեկի ռեցեսիվ հատկանիշի դրսևորումը կարող է տեղի ունենալ միայն երկու դեպքում՝

ա) Եթե հիբրիդներում (Aa) ժառանգական գործոններն անփոփոխ են մնում,

բ) Եթե սեռական բջիջները (գամետները) գեների յուրաքանչյուր, ալելային զույգից պարունակում են միայն մեկ ալել։

Հիմնվելով հետերոզիգոտ առանձնյակների խաչասերման դեպքում սերնդում հատկանիշների ճեղքավորման գործընթացի վրա՝ Մենդելն առաջարկեց գամետների մաքրության վարկածը, որը հատագայում հաստատվեց բջջաբանական հետազոտություններով։ Այն պնդում է, որ գամետները գենետիկական առումով մաքուր են, այսինքն՝ կրում են յուրաքանչյուր ալելային զույգից միայն մեկ գեն։ Ներկայումս այս վարկածը վերածվել է օրենքի։ Գամետների մաքրության օրենքը կարելի է ձևակերպել այսպես, սեռական բջիջների առաջացման ժամանակ յուրաքանչյուր գամետի մեջ ընկնում է յուրաքանչյուր ալելային զույգից միայն մեկ գեն։

Prueba A1-A2

Completa la frase con el verbo correcto.

1. Este domingo con mi novio (ir, nosotros) hemos ido al zoológico.
2.  Mi profesora de francés (decir) dice que hablo muy bien.
3.  Mi amigo Marcos nunca (cocinar) _cocina_ en su casa; siempre come en restaurantes. 
4. Mi amiga nunca (saber)  __sabe__  mi número de teléfono.
5. Mis abuelos (venir) __vienen__      a visitarnos cada fin de semana.
6.  Si (tener-yo) ____tengo   tiempo, miro una película buena.
7. No sé, no (oír) __oigo_    nada.
8.  Siempre tú (poner)  ___pones__  la mesa para la cena.
9. Él es una persona muy seria, siempre (decir) ___dice___   la verdad.
10. Yo (ir) __voy___ a trabajar el lunes, a las 2.
11. María (comprar / comprender) ___compra___  chocolate.
12. Por la noche Juan (pensar / pasear) _____pasea_____por la playa.
13. Los camareros (hablar / ver) _______hablan_____ español muy despacio con sus clientes.
14. Yo siempre (desayunar / aprender) __desayuno__un zumo y una tostada con queso.
15. Usted (estudiar / tener) ______estudia________ matemáticas en una academia.
16. Nosotros (escuchar / ver) __escuchamos___ música clásica.
17. Isabel (leer / vender) __vende__  su bicicleta.
18. Mi padre (pagar / decir) __dice___ que su coche es el mejor.
19. ¿Tú (ser / querer) __quieres__ una cerveza?
20. Mi hermano y yo (trabajar / soñar) __trabajamos___ en la radio; somos periodistas.
21. Vosotros no (limpiar / comprender) _compredeis_  italiano.
22. Hola, Pedro. ¿Por qué (trabajar / lavar) ______lavas_____ tu coche?
23. ¡Camarero! ¿Cuánto (pagar / costar) ____cuesta_____ el menú aquí?
24. Los turistas (tomar / beber) ____toman__ el sol en la playa.

Forme el plural/singular

1. Mi coche es rojo Mis coches son rojos
2. Esa piscina es grande. Esca piscinas son grande
3. Aquel restaurante es muy bueno y barato.
4. Estos tomates son muy ricos. Esto tomate es muy rico
5. Aquellos  senores son turistas. Aquell senor son turista
6. Los edificios son modernos. El edifico es modernos
7. El tabaco es malo.
8. La ventana esta cerrada.

Escribe con números:

• 1.nueve mil cincuenta y ocho- ինը հազար հիսունութ
• 2.diez mil quinientos sesenta y nueve- տասը հազար հինգ հարյուր վաթսունինը
• 3.sesenta y tres mil quinientos diecinueve- վաթսուներեք հազար հինգ հարյուր տասնինը
• 4.ciento veinticinco mil ochocientos noventa y nueve-հարյուր քսանհինգ հազար ութ հարյուր իննսունինը
• 5.cinco millones seiscientos treinta y ocho mil cincuenta y ocho-հինգ միլիոն վեց հարյուր երեսունութ հազար հիսունութ

Traducir las oraciones.

• 1.Իմ տունը մեծ է և հարմարավետ։
  Mi casa es grande y comoda.
  
•  2.Նրա ընկերը բարձրահակ է և խելացի։
  Su amigo es alto e inteligente
  
• 3. Մենք արթնացել ենք շատ ուշ։
  Nos hemos leventado muy tarde.
  
• 4.Մենք արթնանում ենք շատ ուշ։
  Nos despertamos muy tarde
  
• 5.Մենք կարթնանանք շատ ուշ։
  Vamos a despertarnos muy tarde