«լավաշ» բնիկ Հայ բառ է, որը գոեացել է երկուն բնիկ Հայ բառերից «լավ» և «աշ», որի բառի բուն իմաստով՝ «Լավ ուտ», լավ ուտելիք» է նշանակում։ «աշ» բառից է գոեացել «խաշ», «խաշլամա», «խաշու» և այլն։Լավաշը թխում են ցորենի ալյուրից (իսկ հնում երբեմն նաև գարեհատի հատուկ տեսակներից)՝ ավանդական վառարաններում, որոնք կոչվում են «թոնիր» (հաճախ կիրառական է նաև «թոնդիր» տարբերակը)։ Ենթադրվում է, որ լավաշի համար նախատեսված խմորը, որտեղ ավելացվում է թթխմոր (սովորաբար նախորդ թխման խմորից մի գունդ), մեծ փայտե տաշտի մեջ հունցել է տան ավագ կինը։ Պատրաստի խմորն այնուհետև գրտնակում են ավանդական կլոր կամ քառակուսի փոքր սեղանի վրա։ Այդ գործողություններն իրականացվում են նստած վիճակում։ Որպես կանոն, այդ գործողությունն անում է տան հարսը։ Դրանից հետո, լայն բացված խմորը նա փոխանցում է սկեսրոջը ով, նստած լինելով թոնիրի մոտ, սկզբում ձեռքերի հմուտ շարժումներով օդում ծեփակերտում է խմորը, անցկացնում հատուկ բարձիկի վրա, որը հիմնականում պատրաստվում է ուռենու փայտից վրան անցկացված մահուդե կամ բրեզենտե կտոր։ Լավաշի բարակությունը կախված է նրանից, թե որքան բարակ է այն գրտնակված։ Այնուհետ կտրուկ կռանալով մեկ հմուտ շարժումով տախտակի վրա գտնվող խմորը ծեփում է թոնիրի տաք պատին։ 30-40 վայրկյան անց թխված հացը հանում են հատուկ ձողով, որն ունի սուր կեռ ծայրԼավաշը հայտնի է Առաջավոր Ասիայի և Մերձավոր Արևելքի մի շարք երկրներում, բայց միայն Հայաստանում է, որ այն զբաղեցնում է, թերևս, գլխավոր տեղը սնման ողջ համակարգում։ Հացի նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքը հայկական մշակույթի տարրերից մեկն է, բայց լավաշի նկատմամբ այդ ավանդույթը առավել ընդգծված է համեմատած զանգվածային արտադրության հացաբուլկեղենի մյուս տեսակների հետ։ «Լավաշը» համարվում է հայկական ազգային խոհանոցի ալյուրե հիմնական ուտեստը։
Էլեն Ավետիսյան 